Η άγνωστη ρεματιά της Νέας Πεντέλης (1ο μέρος)

Η αρχή του μονοπατιού της Ρεματιάς από την Αλέξανδρου Παναγούλη

Η ρεματιά Πεντέλης - Χαλανδρίου δεσπόζει στους νότιους πρόποδες του Πεντελικού και ξεκινά την πορεία τις με τρεις κλάδους: Το βασικό ρέμα Πεντέλης - Χαλανδρίου το οποίο πηγάζει από την περιοχή της Παλαιάς Πεντέλης, διέρχεται κάτω από τη γέφυρα της οδού Σουβαλιώτου, ενώνεται με ένα άλλο μικρό ρέμα και στη συνέχεια ρέει παράλληλα με την οδό Περικλέους. Αποτελεί τον κύριο κορμό της ρεματιάς και έχει μόνιμη ροή τουλάχιστον 9-10 μήνες το χρόνο. Το καλοκαίρι του 2013 δεν στέρεψε καθόλου εξ’ αιτίας των έντονων βροχοπτώσεων του προπέρσινου χειμώνα.

Ο δεύτερος κλάδος είναι η ρεματιά του Αγ. Σίλα. Αυτή διέρχεται παράλληλα με την ομώνυμη οδό στα όρια Νέας Πεντέλης και Μελισσίων, περνά μέσα από το χώρο του εγκαταλελειμμένου Ν.Ι.Ε.Ν. και κατόπιν συνεχίζει την πορεία της άλλοτε υπόγεια και άλλοτε ελεύθερη μέσα από τα Μελίσσια. Ενώνεται με τον βασικό κορμό της Ρεματιάς λίγο πάνω από την Λεωφ. Ανδρέα Παπανδρέου.

Ο τρίτος κλάδος είναι το Βαθύρεμα Μελισσίων. Αυτό ξεκινά την αστική του πορεία από την πλατεία-θεατράκι Μαγγίνα και διέρχεται τα Μελίσσια στο μεγαλύτερο μήκος του κλεισμένο σε οχετό. Στα λίγα υπαίθρια τμήματά του αποτελεί μια όαση ομορφιάς και πρασίνου μέσα στον αστικό ιστό. Περνά δίπλα από την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής και ενώνεται με τον κύριο κλάδο κάτω από την παιδική χαρά της οδού Θήρας κοντά στο παραρεμάτιο θεατράκι και την πεζογέφυρα που έχουν φτιαχτεί εκεί. Και οι τρεις αυτοί κλάδοι της ρεματιάς προστατεύονται  (όπως και όλο το ρέμα) βάσει Προεδρικού Διατάγματος.

Ας γυρίσουμε όμως πίσω στον κύριο κλάδο της ρεματιάς: Αυτός, αφού διασχίσει την παλαιά Πεντέλη όπως είπαμε, εισέρχεται στον οικισμό της Νέας Πεντέλης και περνά κάτω από τη γέφυρα της Λεωφ. Αλέξανδρου Παναγούλη και μέσα από το χώρο της καφετέριας Μαυρομάτη.
Το τμήμα της ρεματιάς, από το σημείο αυτό και μέχρι το πέτρινο γεφυράκι της οδού Ασκληπιού  μπροστά από το φυτώριο, αποτελεί ένα από τα ωραιότερα τμήματά της και έναν από τους πιο αξιόλογους φυσικούς τόπους του λεκανοπεδίου της Αττικής. Εχει πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Πυκνότατη και άγρια βλάστηση, πολλές εγκαταλελειμμένες ανθρώπινες κατασκευές: μονοπάτια, ξερολιθιές, φράγματα, οικίσκους (παλαιούς μύλους) κανάλια κλπ.

Το πέτρινο φράγμα και καταρράκτης στη Νέα Πεντέλη, κάτω από το τέρμα της οδού Αριστείδου

Τρία είναι τα χαρακτηριστικότερα αξιοθέατα της περιοχής:

1. Το πέτρινο φράγμα που βρίσκεται μέσα στην κοίτη στο τέρμα της οδού Αριστείδου: Πρόκειται για μια κατασκευή του 1920 περίπου με μήκος 10 μέτρων και μέγιστο ύψος τα 2 μέτρα. Στο σημείο του μέγιστου ύψους δημιουργείται και ένας μικρός και όμορφος καταρράκτης. Το φράγμα αναφέρεται στο άρθρο “ΔΥΤΙΚΟΝ ΠΕΝΤΕΛΙΚΟΝ” της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ 27ης Φεβρουαρίου 1924 ^[1]. Μέσα από πέτρινα κανάλια, που εν μέρει φαίνονται ακόμα στη δυτική όχθη της ρεματιάς, τροφοδοτούσε τον πέτρινο μύλο που βρίσκεται νοτιότερα.

2. Ο εγκαταλελειμμένος πέτρινος οικίσκος του μύλου βρίσκεται 50 μ. νοτιότερα από το φράγμα (δείτε φώτο). Εχει μεγάλη βάση από πέτρα και σκυρόδεμα. Παραμένουν ακόμα οι τοίχοι και ο σκελετός ενός παραθύρου από τον οικίσκο που υπήρχε εκεί. Και αυτός αναφέρεται στο παραπάνω άρθρο της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ.

3. Τρίτο αξιοθέατο είναι ο Βύθουλας ^[2]: Πρόκειται για μια γούρνα με νερό στο μέσο της ρεματιάς, λίγο πάνω από την οδό Μαράθη. Είναι βαθύτερη από 2 μ. και αποτελούσε τη διασκέδαση πολλών Νεοπεντελιωτών της δεκαετίας του ‘50 και του ‘60 που κάναν συχνά μπάνιο και τσουλήθρα στα γάργαρα νερά της.

Δεν λείπουν βέβαια και τα “αποτυπώματα” των σύγχρονων Ελλήνων όπως: σκουπίδια κάθε μορφής από πλαστικά μπουκάλια μέχρι τηλεοράσεις, κρεβάτια, παιδικά παιχνίδια, πλυντήρια, καρέκλες κ.α. μυρωδικά απόβλητα, όπως βόθροι, υπερχειλίσεις δεξαμενών, κλπ.

Το σημαντικότερο όμως χαρακτηριστικό της περιοχής αυτής είναι η πλήρης εγκατάλειψή του από την πλειοψηφία των κατοίκων της Νέας Πεντέλης. Εντύπωση κάνει και η παντελής έλλειψη βιβλιογραφικής αναφοράς στη ρεματιά Πεντέλης - Χαλανδρίου από κάθε σύγχρονο βιβλίο που ασχολείται με το Πεντελικό και την περιοχή της Νέας Πεντέλης:

Ενδεικτικά αναφέρω ότι δεν υπάρχει ούτε μία φωτογραφία της ρεματιάς στο, πολύ ωραίο κατά τα άλλα, βιβλίο του Παναγιώτη Βαλλινά “Ο Χρόνος, ο Τόπος, ο Ανθρωπος” που εξέδωσε το 2010 ο πρώην δήμος Νέας Πεντέλης. Καμιά αναφορά επίσης στο πρόσφατο βιβλίο του Βαγγέλη Ζήση “ΠΕΝΤΕΛΗ Ιστορία, Θρύλοι, Μυστήρια”. Λέξη δεν αναφέρει και ο Τάσος Πετούρης στο βιβλίο του “ΠΕΝΤΕΛΗ. Το ιερό όρος της Αθηνάς”.

Εξήγηση σε αυτή την αδιαφορία δίνω με το γεγονός ότι τα ρέματα ανέκαθεν είχαν, και εξακολουθούν να έχουν, ένα διπλό ρόλο στην ελληνική κοινωνία: Ναι μεν τροφοδοτούν με νερό και δροσιά τους κατοίκους της περιοχής αλλά από την άλλη αποτελούν και τον “ιδανικό” αποδέκτη πάσης φύσεως απορριμμάτων που μπορεί να σκεφτεί κανένας να ρίξει μέσα… όσο δε πιο μεγάλο το ρέμα τόσο καλύτερα, όσο πιο απομονωμένο και απρόσιτο, τόσο βελτιώνονται οι “προδιαγραφές” για απόρριψη ογκωδών αντικειμένων και καταπατήσεων. Στην περιοχή μας μάλιστα, όπου το πρόβλημα της υδροδότησης δεν υφίσταται πλέον, μένει η δεύτερη “πρακτική” χρήση των ρεμάτων, οπότε τους δίνουμε και καταλαβαίνουν. Μια βόλτα στην όχθη δίπλα στην Λεωφ. Παναγούλη θα σας πείσει. Εκτός από τα πάμπολλα σκουπίδια αφθονούν και τα ξερά κλαδιά που έχουν αφήσει εδώ και χρόνια οι κλαδευτές της βαμβακίασης καθώς και οι φράχτες κάθε μορφής που αποκλείουν την πρόσβαση στις όχθες της ρεματιάς κατά παράβαση των άρθρων του Π.Δ. 659 που ισχύουν για την Α’ ζώνη προστασίας.

Το κτίσμα του παλαιού νερόμυλου (;) ακριβώς δίπλα στην κοίτη της
 Ρεματιάς. Βρίσκεται περίπου 50 μ. νοτιότερα από το φράγμα

Βασική έλλειψη της περιοχής είναι ένα βατό μονοπάτι πρόσβασης στις όχθες της ρεματιάς. Γι΄αυτό καθώς και για άλλα που μπορούν να γίνουν στην περιοχή θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο. Να τονίσουμε όμως εδώ ότι φωτεινή εξαίρεση στην αδιαφορία της πλειοψηφίας των πολιτών αποτελεί ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος και Ρεματιάς Πεντέλης - Χαλανδρίου που έχει σαν σκοπό τη διατήρηση της ρεματιάς στη φυσική της μορφή και στην εφαρμογή του ΠΔ ΦΕΚ 659/Δ/1995 που καθορίζει τις ζώνες προστασίας Α' και Β' στις παραρεμάτιες περιοχές καθώς και τους περιορισμούς που ισχύουν σε αυτές. Τα τελευταία χρόνια ο σύλλογος έχει οργανώσει με επιτυχία τρεις βόλτες και καθαρισμούς της ρεματιάς αυτής. Στην προσπάθειά μας αυτή είχαμε αρωγό και τον δήμο Πεντέλης.
Ακόμα πιο ελπιδοφόρο όμως γεγονός ήταν η πρόσφατη δράση της περιβαλλοντικής ομάδας των μαθητών του Γυμνασίου Νέας Πεντέλης: Με την καθοδήγηση της συντονίστριάς τους περπάτησαν και γνώρισαν τη ρεματιά που περνά από την περιοχή τους, την φωτογράφησαν, την βιντεοσκόπησαν ^[3], διάβασαν γι’ αυτήν και παρουσίασαν τη δουλειά τους στη γιορτή λήξης της σχολικής χρονιάς πριν από την θεατρική παράσταση του έργου του Σαίξπηρ: “Ονειρο θερινής νυκτός”. Ηταν μια πολύ ευχάριστη έκπληξη και ένας εμπνευσμένος συνδυασμός περιβαλλοντικής και πολιτιστικής δράσης δεδομένου ότι το κλασικό έργο του κορυφαίου δραματουργού εξελίσσεται σε δασικό χώρο της αρχαίας Αττικής.

Σε επόμενο άρθρο θα αναφέρουμε λίγες απλές δράσεις και εργάκια που μπορούν να γίνουν για την ανάδειξη του αξιόλογου αυτού φυσικού τόπου.

Αλέξανδρος Αργυρόπουλος
Μέλος Δ.Σ. συλλόγου Ρεματιάς
sosrematia.blogspot.gr

Νέα Πεντέλη, Ιούνιος 2015


Παραπομπές:
[1] Βλ. στο blog μας: Η ρεματιά μας 90 χρόνια πριν. (http://sosrematia.blogspot.gr/2014/08/90.html)
[2] Βλ. στο blog neopenteliotis: Ο Βύθουλας στη Νέα Πεντέλη.
(http://neopenteliotis.blogspot.gr/2014/02/blog-post_22.html)
[3] Βλ. βίντεο στο blog μας: Η ρεματιά στη Νέα Πεντέλη μέσα από τα παιδικά μάτια.
(http://sosrematia.blogspot.gr/2014/06/blog-post.html)